Sevgili arkadaşım Emoş bu konuyu inceleyip, yazmamı istedi; onu kıracak değildim ya.
Zona, bir virüs enfeksiyonu olup, acı verici bir döküntü yaratır. Zona, vücudunuzun her yerinde kendini gösterebilir. Genelde, gövdenizin sağ veya sol tarafında bir kabarcıklar şeridi olarak oluşur.
Bu hastalık, “varicella-zoster” olarak bilinen bir virüs tarafından insana bulaşır. Bu virüs aynı zamanda “su-çiçeği” hastalığının da müsebbibidir. Suçiçeği hastalığını geçiren kişilerde, bu virüs yaşamlarının sonuna kadar vücutta kalır. Yıllar sonra, virüs aktif hale gelerek zona hastalığını yaratabilir.
Zona hastalığı ölümcül değildir, ancak çok acı çektirme potansiyeline sahiptir. Tüm bilim insanları buna katılmasa da aşılanmanın zona riskini azalttığı belirtilmektedir. Erken tedavi hastalığın süresini azalttığı gibi, komplikasyonları da önleyebilir. En yaygın komplikasyon “postherpetic neuralgia” olarak bilinir ve döküntü/kabarcıklar geçtikten sonra uzun bir süre acı çekmeniz devam edebilir.
Zona belirtileri vücudunuzun bir tarafında oluşur ve oldukça ufak bir alanı kaplar. Semptomlar:
- Acı, yanma veya karıncalanma
- Dokunulmaya hassas
- Acı başladıktan birkaç gün sonra kızarıklık
- Patlayan ve kabuk oluşturan İçi sıvı dolu kabarcıklar
- Kaşınma
Bazı kişiler buna ek olarak:
- Ateş
- Baş ağrısı
- Işığa duyarlılık
- Halsizlik
de hissedebilir.
Acı, genelde, ilk belirtisidir zonanın. Bazı kişilerde bu acı çok şiddetli olabilir. Acı hissedilen bölgeye bağlı olarak, bazı kişiler yanlış bir şekilde, kalp, ak ciğer ve böbrek sorunu yaşadıklarını sanabilirler. Bazı kişilerde ise, acı hissetme olmasına rağmen, döküntü gerçekleşmez.
Genelde, zona döküntüsü /kızarıklığı vücudun ya sağ ya da sol tarafında bir bant şeklinde oluşur. Bazen, bu döküntü/kızarıklık bir gözde, boynun veya suratın bir tarafında da oluşabilir.
Ne zaman doktora gidilmelidir?
Zona dan şüphelendiğinizde bir an evvel doktorunuza gidin. Bilhassa aşağıdaki durumlarda:
- Ağrı/acı göz civarında ise. Müdahale edilmediğinde, kalıcı göz sorunu yaratabilir.
- Elli yaş veya üstünde iseniz. Yaşlı olmak, komplikasyon riskini arttırır.
- Kanser, alınan ilaçlar veya kronik hastalıklar nedeniyle kendiniz veya ailenizden birinin bağışıklık sistemi zayıfsa.
- Döküntü/kızarıklık yaygın ve çok acı çektiriyorsa.
Sizden başkalarına geçebilir mi?
Zona hastası olan herkes varicella-zoster virüsünü suçiçeği bağışıklığı olmaya her kese geçirebilir. Bu genelde, açık yaralar veya zona döküntüsü ile direkt temasla olmaktadır. Bu şekilde hastalığı kapanlar, zona değil suçiçeği olurlar. Enteresan değil mi?
Suçiçeği bazı kişiler için oldukça tehlikelidir. Döküntüler/yaralar kabuk bağlamadan hastalığı başkasına geçirmenizin olasılığı oldukça yüksektir. Suçiçeği aşısı olmamış olan veya su çiçeği hastalığını geçirmemiş olan kişilerle fiziksel temasta bulunmayın. Bu listeye, zayıf bağışıklık sistemi olanları, hamile kadınları ve yeni doğmuşları da eklememiz gerekiyor.
Komplikasyonlar
Zona hastalığının neden olabileceği komplikasyonlar:
- Postherpetic neuralgia. Bazı insanlarda döküntü/kızarıklık geçtikten sonra ağrı/acı devam edebilmektedir. Bu komplikasonun adı postherpetic neuralgia dır. Bu sorun, zarar görmüş sinir fiberlerinin beyne aşırı ve karmaşık mesajlar göndermesinden kaynaklanır.
- Görme kaybı. Göz civarında veya içinde oluşan zona, göz iltihabı veya görme kaybı ile sonuçlanabilir.
- Nörolojik Problemler. Zona hastalığı beyinde yangı (enflamasyon) yaratabileceğinden, yüz felci, duyma ve denge sorunlarına neden olabilmektedir.
- Deri iltihapları. Zona döküntülerine/yaralarına ciddi bir şekilde müdahale edilmediğinde deri iltihaplanması olasıdır.
Önlemler
Zona aşısı olmalarında sakıncalası olmayanlar, derhal aşı olmalıdır.
Shingrix aşısı, 50 yaş ve üzerinde olanlara, zona olmuş veya olmamış olsalar bile tavsiye edilmektedir. Zostavax aşısını geçmişte yaptırmış olanlar ve su çiçeği hastalığını geçirdiklerini hatırlamayanlar da Shingrix aşısını yaptırabilirler.
Shingrix, 19 yaş üzerinde olan ve bağışıklık sistemleri hastalık veya ilaç nedeniyle zayıf olanlara da önerilmektedir.
Shingriz yaşamayan virüs bileşkelerinden üretilen bir aşıdır. İki veya 6 ay aralıkla iki defa olunmalıdır. En belirgin yan etkileri, aşının yapıldığı yerde kızarıklık, ağrı ve şişkinliktir. Bazı kişiler aynı zamanda yorgunluk, baş ağrısı ve başka değişik yan tesirleri hissedebilirler.
Zona aşısı, hastalığa yakalanmayacağınızı garanti etmemektedir. Ancak, hastalığın süresini ve şiddetini azaltabilmektedir. Ayrıca, postherpetic neuralgia riskini de belirgin bir şekilde azaltmaktadır. Yapılan araştırmalar, Shingrix aşısının en az 5 yıl etkili olduğunu belirtmektedirler.
Doktorunuzla aşağıdaki konularda görüşmeniz önerilmektedir:
- Zona aşısının yan tesirlilerini yaşadınız mı
- Alınan ilaçlar nedeniyle bağışıklık sisteminiz zayıflamış mı
- Kök hücre transplantı oldunuz mu
- Hamile veya hamile olma çabanız var mı
Zona aşısı hastalığa kapılmanızı önlemek için olup, hasta iseniz tedavi amaçlı değildir.
Tedavi
Maalesef bu hastalığın tedavisi yoktur. Antiviral ilaçlarla sağlığa kavuşmanız hızlanabilir ve komplikasyon riski azalabilir. Aşağıdaki ilaçların Türkiye’mizde olup olmadığını bilmiyorum doğrusu.
- Acyclovir (Zovirax)
- Famciclovir
- Valacyclovir (Valtrex)
Bu sefer de bu kadar; kalın sağlıcakla.
